Perlit'in Tarım Sektöründe kullanımı :
Toprağın fiziksel özelliklerini artırıcı "substrat" maddesi olarak...
a) Tarla tarımında
b) Bahçe tarımı ve seracılıkta (fide yetiştiricilik, kültür tarımı vb.)
c) Çimli spor alanlarında

Perlit, doğal olarak oluşan silis esaslı volkanik kayaçlara verilen bir isimdir.
Perlit tanımı, mağmanın asit fazında oluşan lavların soğuyup gözle ve mikroskopla görülebilecek bir yapıda kırılmasının meydana getirdiği kütle bünyesinde su damlacıkları bulunan volkanik bir cam türünü ifade eder. Bazı perlit türleri kırıldığı zaman inci parlaklığında küçük küreler elde edildiğinden perlit ismi inci anlamına gelen "perle" kelimesinden türetilmiştir.

Ticari kullanımda ise perlit elverişli bir sıcaklığa kadar ısıtıldığında genleşen ve gözenekli bir hale gelen volkanik doğuşumlu (menşeili) ve doğal olarak oluşan asitik bir camdır.Perlit belirli bir tane iriliğinde özel formlarda 900-1100°C arasında ısıtıldığında hacmini yaklaşık 20 kat genleştirmekte ve mısır gibi patlayarak yoğunluğu çok hafif bir hale gelmektedir.

Gözeniklilik, perlit taneciklerindeki boşluk hacmini toplam tanecik hacmine oranının ortalaması olarak tanımlanır. Gözeneklilik perlite emicilik ve yüzeyde soğuma özellikleri kazandırmakta ve bu nedenle bu özelliğn gerekli olduğu uygulama alanlarında önem taşımaktadır. Su kirliliğini giderme çalışmaları ve ısı yalıtıcılığı aranan durumlarda su emicilik istenmemektedir. Bunun nedeni gözeneklere dolan suyun ısı iletkenliğini arttırması olmaktadır. Bu durumda silikon veya bir maddeyle gözenekler pasifleştirilerek perlit “hidrofobize” edilmektedir.

Perlitin gözenekli yapısı başta süzme yardımcı maddesi olmak üzere tarım, kimyasal maddeler için taşıyıcı olarak kullanılmasını sağlamaktadır.

Perlit üretiminin yüzde 5 –10’u tarım sektöründe tüketiliyor

--------------------------------------------------------------------------------

Tarımda Perlit Kullanımı

1. Perlit % 90'ın üzerindeki toplam gözenekliliği ve %60 dolayındaki havalanma gözenekliliği ile toprağın havalanmasını sağlar, drenajını düzenler.
2. Perlit infiltrasyonu arttırır, buharlaşmayı azaltır. Sulamada ekonomi sağlar.
3. İnorgonik olmasından dolayı yabancı ot tohumu ve hastalık taşımaz.
4. Çözünebilir iyonların yok denecek kadar az olması nedeniyle tuzluluk ve alkalilik yönünden herhangi bir sorun yaratmaz.
5. Nötr (pH=6,5-7,5) oluşu ve düşük kimyasal tanponluğu ile ortam pH'ını kolayca düzenler.
6. Isı İletkenliği düşük olduğundan, bitkinin günlük sıcaklık değişimlerinden zarar görmesini en aza indirger.
7. Topraksız tarımda; sterilizasyondan sonra yapısının bozulmaması, üst üste 6 yıl kullanım şansı getirir. Erken ürün almayı sağlar.
8. Fide köklerinde zedelenme ve kayıpları önler.
Perlit sıralanan bu özellikleri ile seralarda toprak düzenleyici olarak, fide harçlarında katkı maddesi olarak ve topraksız tarımda yetiştirme ortamı olarak başarı İle kullanılır.

ÇİMLENDİRME VE FİDE YETİŞTİRME ORTAMI OLARAK

Perlit sebze ve çiçek tohumlarının çimlendirilmesi için çok elverişli bir ortamdır. Bu amaçla hazırlanan saksı veya kasalara nemlendirilmiş Perlit doldurulur. Daha sonra iyice ıslatılır. Bu ortama tohumlar alışıla gelenden biraz daha derine ekilir. Tohum ekim yerlerinde fideler kotiledon yaprakları tam açılıp yere paralel bir görünüm alıncaya kadar tutulur.

Bu dönemde tohum kendi bünyesindeki besini kullandığından dışarıdan bir besin maddesi ilavesine gerek yoktur. Fideler bu görünümünde iken şaşırtılmasına özen gösterilir. Zira bu dönemden sonra kazık olan kökte saçaklanmalar başlar. Şaşırtmada gecikme sokum sırasında kök kaybına neden olur. Sökülen fideler genellikle plastik torbalara şaşırtılır.

Plastik torbalar 1:1 oranında Perlit-Torf karışımından hazırlanan bir harçla doldurulabildiği gibi, yalnızca Perlit İle de doldurulabilir. Perlİt-Torf karışımının 1 m3'üne, torbalara konulmadan önce 600 gr. P2O5, 400 gr. K2O, 300 gr. N, 100 gr. Mg ilave edilir. Saf perlitli torbalardaki fidelerin ise, besin eriyiği ile sulanması koşulu vardır.

Bu uygulama genellikle sera üretimine yönelik fide yetiştirmek için önerilmektedir. Perlit 'in çimenlendirme ortamı olarak en büyük üstünlüğü fidelerin şaşırtma sırasında hiç zedelenmeden çıkartılması ile kök kayıbının olmamasından kaynaklanır Steril olması ve özelliğini koruması ile yıllarca kullanımı mümkündür. Çimenlendirme ortamı olarak kullanılan Perlit 'in Süper iri olması gerekmektedir.

KÖKLENDİRME ORTAMI OLARAK

Perlit gerek tek başına gerek ise diğer harç materyalleri ile.karıştırılarak çiçek, sebze ve meyve çeliklerinin köklendirilmesinde başarıyla kullanılır.

1. Katlamanın yapıldığı kasalar yanlızca perlit ile doldurulmuş ise Öncelikle perlitin nemlendirilmesi ve sür­günlerin nemli perlite sokulmaları, sürekli olarak da perlitin nemli tutulması bu amaç İçin yeterlidir.

2. Köklendirme ortamı olarak Perlit , bir organik madde ile 1:1'den 9:1'e değin oranlarda karıştırabilir.

3. Ortamda toprağın da bulunması isteniyor İse 5 ölçek perlit, 1 ölçek organik materyal ve bir ölçek de sterilize edilmiş orta bünyeli toprak karışımı tavsiye edilir.

4. Katlama ortamının sürekli ve düzenli sulanması, ortamın sıcak ve nemli olması büyük önem taşır.

5. Köklendirme ortamı olarak kullanılacak perlitin iri taneli olması ile daha sağlıklı kök elde edilir.

6. Perlit ile harika bir köklendirme ortamı elde edilmesinin yanısıra, domates ve hıyar sürgünlerin den elde edilen fideler ile üretim yapılmasıyla çok pahalı olan sebze tohumlarını almaktan bir dönem için de olsa kaçınılarak büyük karlılık sağlamak mümkündür.

YETİŞTİRME ORTAMI OLARAK Perlit

Perlit 'in gerek topraklı gerekse topraksız kültürde pek çok yararlarını görmek mümkündür.

TOPRAKLI KÜLTÜRDE Perlit

Topraklı kültürde Perlit toprağın gereksinimine göre toprak düzenleyici olarak veya su kayıplarını azaltıcı olarak kullanılır. İyi bir toprak düzenleyicide; yarayışlı su kapasitesi yüksek, baz değişimi ve ısı kapasitesi fazla, tuz miktarı ve ısı geçirgenliği düşük olma koşulları aranır. Bunların tümü perlitte bulunan özeliklerdir.

1. Perlit, ağır ve yapışkan topraklara karıştırıldığında drenaj ve havalanma özelliklerinden dolayı kaymak tabakası oluşmasını, çatlama, göllenme, şişme ve büzülmeyi engeller.

2. Toprak düzenleyici olarak SERALARDA kulanılan Perlit toprağa kaba bir yapı kazandırdığı gibi toprağın su tutma gücünü ve besin maddelerinin yarayışlılığını da arttırmaktadır.

Perlit ile sera toprakları için kimyasal özelliklerinden daha önemli olan fiziksel özelliklerinin İstendiği yönde değişimi mümkündür. Alttan sulama ve damla sulama yapılan seralarda yastıkların üzerine 4-5 cm. kalınlıkta iri taneli Perlit serildiğinde su kullanımı yarı yarıya azaltılabilir.

Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesinde yapılan bir araştırmada, sera toprağının üst kısmı 1:4 oranında iri Perlit ile karıştırılmıştır. Burada yetiştirilen dometeslere 6 defa karık sulaması yapıldığı halde normal sera toprağın da kiler 21 defa sulanmıştır. Görülüyor ki Perlit su kaybı ve iş gücü olarak büyük bir tasarrufa neden olmaktadır.

TOPRAKSIZ KÜLTÜRDE Perlit

Giderek yorulan sera topraklarında karşılaşılan sorunları gidermek için son yıllarda topraksız tarım uygulamaları başlamıştır. Pek çok dış ülkede %95'lere varan oranlarda topraksız tarım uygulamaları görülmektedir. Bu uygulamalarda Perlit tek başına kullanılabildiği gibi torf, kum, ağaç, kabuğu gibi diğer harçlar ile de karıştırılabilmektedir.

1. Topraksız kültürde Perlit veya perlitli harç. Sera toprağı üzerine serilen siyah bir plastik örtü üzerine 10-15 cm kalınlıkta yayılmakta ve fideler belli aralıklar ile bu yayılan tabaka üzerine dikilmektedir. Dikimi yapılan bitkilerin su ve besin maddesi gereksinimleri besin eriyikleri ile yapılan sulamalar ile karşılanmaktadır.

2. Diğer bir uygulama bitkileri; Perlit yada bir başka Perlit 'li karışımla doldurulmuş 5-10 litre hacimli torbalarda yetiştirmektir. Bu yetiştirme şeklide çok kolaydır. Zira üretim; bu torbaları yine toprak üzerine yayılmış siyah plastik örtüler üzerine belli aralıklarla sıralamak ve bitkilerin besin eriyikleriyle su ve besin madde gereksinimlerini karşılamaktan ibarettir.

Topraksız kültürün üstünlüklerini şöyle sıralayabiliriz:
- Besin maddelerinin ve suyun dozu daha iyi ayarlanabilmektedir.
- Topraklı tarımda önemli olan ekim nöbeti önemsiz hale gelir.
- Toprak kökenli hastalık ve zararlılar ile yabancı otlardan kaynaklanan sorunlar büyük ölçüde azaltılabilir.
- Sızma ve buharlaşma kayıpları azaltılabildiği için sudan büyük ölçüde ekonomi sağlanır.
- Toprak devre dışı kaldığı için, seralarda büyük İşgücü ve harcama gerektiren toprak işleme, yıkama, dezenfekte etme ve gübreleme işlemlerine gerek kalmaz.
- Tarım alanları, toprağa gerek kalmadığı için. daha yaygınlaştırılabilir.

ÇİM SAHALARDA VE TOPRAK SAHALARDA

Perlit bahçeler, parklar, futbol ve golf alanları ile parkurdaki çim toprakları için eşsiz bir toprak düzenleyicisidir. Dış etkiler ile veya basılma ile sıkışan topraktaki çim zayıflar, hatta yok olur.

1. Perlit ile çimlerin ömrü uzadığı gibi, balçıklarıma ve göllenme sorunlarının önüne de geçilebilir.

2. Perlit ile çimin yaprak alanı genişlemekte, yaprak ve kök sayısı artmaktadır. Çiğnenen toprak lardaki sıkışma yarı yarıya azaltılmaktadır.

3. Çiğnenen ve çiğnenmeyen çimlerde Perlit uygulaması aynıdır: 2,5 cm kalınlığındaki toprağa, 2,5 cm kalınlıkta Perlit karıştırılarak 5 cm kalınlığında karışım elde edilir. Perlit uygulama dan önce ıslatılmalıdır. Karıştırma işleminden sonra çim tohumu ekilir. Üzerine 4-5 kg/m2 yanmış çiftlik gübresi ile olanak varsa 100 gr/m2 toz kireçtaşı serilir.

Eğer çiftlik gübresi yerine ticari gübre kullanılacak ise 50 gr/m2 % 26'lık amonyum nitrat, 65 gr/m2 %18'lik süper fosfat ve 15 gr/m2 potasyum sülfat karışımı, belirli aralıklar ile uygulanır. Sulama rejiminde bir değişiklik yapılmaz.

4. Çim sahalarda standart veya süper iri Perlit kullanılmalıdır.

5. Perlit homojen bir şekilde toprağa karıştırılmalı,ilk biçim öncesinde merdane çekilmeli ve kesim makas ile yapılmalıdır.

6. TOPRAK SAHALARDA uygulama ise toprağa esneklik sağlaması ve yumuşak bir zemin elde edilmesi amacı ile uygulanmaktadır. Toprak sahada üst zeminin altına uygulanan Perlit ile amaca ulaşılmaktadır. Saha tanziminde tüm sahanın %30'unu Perlit oluşturmaktadır.

--------------------------------------------------------------------------------

PERLİT:

Derinde ve ağır bir tempoyla soğuyarak kristallenip graniti meydana getiren mağmanın bir kısmıveya tamamına yakını yeryüzüne ulaşabilirse, asidik bir lav olarak yayılır. Gazsızsa veya pek az oranda içeriyorsa, granitin yüzey taşı olan riyolit meydana gelir. Çok fazla gazlı ise bunların uçarken bünyede oluşturdukları iri gözeneklerle süngertaşı (ponza) hasıl olur. Muhtemelen bu ortamda su hiç mevcut değildir, veya lav soğurken meydana gelen iri ve geniş gözenekler, taşın kapilarite özelliği kazanmasını önlemiştir. Çünkü ponzalarda hiç bünye suyu bulunmamaktadır. Ama bu asilik lavın aktığı ortamda su mevcutsa ve lav orta nispette gaz içeriyorsa, farklı bir olay gelişmekte ve yeni bir cevher teşekkül etmektedir.

Göller, bataklıklar, yaygın akarsu kolları ve sürekli yağmurlar gibi varlıklar ve olaylarla aktif suyun olduğu ortama yayılan asidik lav, suyun etkisiyle hızla soğuyacaktır. Fazla ve basınçlı gaz içermediğinden, soğuyan lavın bünyesinde geniş boşluklar yerine, kılcal parçalanmalarla çok ince boşluklar oluşacaktır. Yani başlangıçtan itibaren taşın kapilaritesi gelişmiş olup, su emebilecek ve içinde tutabilecektir.

Tabii en önemlisi, sulu ortamda hızla soğuyan camsı kütle, içine emerek hapsettiği bir miktar su moneküllerini, bağlı su olarak bünyesinde muhafaza edecektir. İşte perlitin teşekkülü böyledir.

Mutlaka su içeren perlitin özelliği, ısıtıldıktan sonra hacminin beklenmedik şekilde artmasıyla ortaya çıkar. Bu hususu biraz genişçe aktaralım:

Perlitin bünyesi içinde bulunan suyun tamamına bağlı su denir. Çünkü normal şartlarda taşıyıcı gövdeden ayrılamamaktadır.

Bu suyun %94-98 kadarı, ince kılcal sistemler tarafından kapiler sebeple tutulmakta olup, serbest su niteliğindedir. Yani camın veya mineralerin birleşimine girmemiş; ince boşluklara fiziksel nedenlerle sokulmuştur. Kendiliğinden çıkmaz, ama ısıtılarak veya emilerek yerinden alınabilir.

Geri kalan %2-6 kadarı ise, perlitin %90-97'sini teşkil eden volkanik camın içine, perlit oluşurken moneküller halinde girmiş, yani perlit camıyla birleşmiştir. Buna etkin su denir. Zaten bunun oluşundan ötürü cam kütle kristallenmemekte, perlit de varlığını korumaktadır.

Perlit ısıtıldığında, sıcaklık 450C iken, serbest suyun tamamı buhar olup gider. Ama kayada bir değişiklik olmaz. Sıcaklık 700 ila 1200C' a ulaşınca, camın bünyesindeki etkin su, birkaç yüz derecelik buhar haline dönüşerek kayayı patlatır ve kaybolur. Bu olayla perlitin hacmi en az 4 misli artar; cinsine göre bu artış miktarı 20 kat kadar olabilir.

Birleşim olarak, perlitin %90-97' sinin volkanik cam olduğu yukarıda söylenmiştir. Geri kalan kısmı kristallenmiş feldispat ve biyotit(siyah mika) dır. Az miktarda kuvars, apatit ve manyetit içerir. Bir ham perlitin birleşimi şöyledir:

Silisyum dioksit: %73.8 (Serbest silis en çok %4 tür)
Alüminyum oksit: %13.9
Sodyum oksit: %4.7
Potasyum oksit: % 4.3
Demir oksit: %0.9
Kalsiyum oksit: %0.9
Magnezyum oksit: %0.3
Su: %0.5

Not: Buradaki yüzdelerin toplamı %99.3 etmektedir. Geri kalan %0.7'lik fark ise, çok az bulunan manganez, kükürt, baryum, titanyum, nikel, galyum, bor, krom, bakır, molibden, kurşun, klor, zirkonyum ve arsenik gibi elementlerle oluşur.

Aslında bu tablo tipik bir granitporfirin birleşimidir. Demek oluyor ki, sadece bileşenleri onun granit magmasının yüzey kayası olduğunu göstermektedir.

Perlit çoğunlukla açık gri renklidir. Bazen siyaha kadar koyulaştığı gibi, açık yeşil ve kahverengi de olur. Ama renk ne olursa olsun, genleşen perlit beyaz renge dönüşür.

Perlitin özgül ağırlığı 2.2-2.4 gr/cm3' tür. Isıtıldığında, cinslerine göre, 840 ile 1100C arasında yumuşar; 1315 ile 1332C arasında erir.

Tuvönan perlitin bir metrekübü, ısıtılmadan önce, 2200 ila 2400 kg' dır. Ani ısıtılınca hacmi en az 4, en çok 20 kat arttığına göre, bu halde iken 110-600 kg/m3' tür. Böylece elde edilen büyük hacimli ve hafif kütle, asitlere ve diğer güçlere karşıda dayanıklı olunca, inşaat sektörü için vazgeçilemeyecek bir hammadde kaynağı haline gelir.

Perlit, doğada çok ince boşlukları haiz süngerimsi yapıda ve iç içe soğan zarlı bir bünyede bulunur;bazen de granülerdir. Suyu her zaman yüksek nispette içermez. Fazla içerenler iyi perlit sayılır. Çünkü büyük hacim artışı vererek kolay genleşirler. Bunlara aktif perlit denir.

Suyu az içerenler iyi cins sayılmayıp, pasif perlit veya yüksek ısı perliti diye adlandırılırlar.

Bir perlit formasyonunun cinsini anlamak için, ondan alınan ufak bir numunenin pürmüz alevinde teste tabi tutulması gerekir. Şayet numuna bir aktif perlit türü ise, pürmüz alevinin sıcaklığında bile kolayca ve fazla oranda genleşme gösterir. Pasif perlit ise pürmüzden hiç etkilenmez.

Etkin suyun perlitin içerdiği en önemli su olduğu yukarıda söylenmişti. Perlitteki oranının bulunması için, numune önce 370C dolayında ısıtılarak, içindeki serbest suyun gitmesi sağlanır. Soğuyan ve sabit konumunu kazanan numunenin, bu defa 1100C' a kadar ısıtılarak , kızdırma kaybı ölçülür. Bu kayıp, kaybolan monekül suyun, yani etkin suyun miktarıdır.

Perlit rezervi yönünden Türkiye, dünya ilkeleri arasında en başta gelendir. (Toplam 4.489,0 x milyon ton)

Genç volkanizma yönünden çok zengin olan Türkiye' de, bu volkanizmaya paralel olarak, Batı, Orta ve Doğu Anadolu' da geniş perlit yatakları oluşmuştur. MTA' nın 1970 ve sonraki yıllara ait yayınlanmış raporlarında, Türkiye' nin perlit rezervi 6 milyar tondan daha fazladır. (6.016,6 x milyon ton) (Kars/Sarıkamış, Van/Erciş, Bitlis/Tatvan, Adilcevaz, Nevşehir/Acıgöl, Derinkuyu, Erzurum/Pasinler, Çankırı/Orta Kalfat, Ankara/Çubuk, Kızılcahamam, İzmir/Cumaovası, Fıça, Dikili, Bergama, Erzincan/Mollaköy, Balıkesir/Sındırgı, Savaştepe, Manisa/Saruhanlı)